Matete a leleme la Sepedi ka Motsoaledi
PHOKWANE
Bagologolo ba ile go di kwa di pališa phatla, ba fetša ka gore ya lefiša mogami o e gama a lebeletše mojako. Go realo, ke ikgopotša mantšu a moetapele wa naga ya Aforika Borwa. E lego Nelson Mandela. O ile a ngwaya sešo ka mantšu a go re: ‘motho ge o mmolediša ka leleme la pelego, molaetša o dula pelong; eupša ge o mmolediša ka leleme leo a ithutetšeng lona, molaetša o dula kgopolong’. Seo se ipontšha gore senatla se se be se opile kgomo lenaka ka yona therešo ya go hloka dipatso.
Matete Motsoaledi, ke seopedi, sereti le molekodi wa dingwalwa tša leleme la Sepedi (Sesotho sa Lebowa). O goletše lefelong la Phokwane ‘Kgalauwane Lefakong’, ka tlase ga pušo ya mošate wa Kgoši Matlala, ka seleteng sa Sekhukhune. Motsoaledi ke mongwe wa bao ba ikgantšhago ka setšo le leleme la bowela kalana. Selo seo e lego gore bontši bja bafsa ba lorago ka sona ge ba hlahuna maše gare ga bošego, eupša ba re go phafoga ba šitwa go se phethagatša. Motho a ka rata go tseba gore ge e le Motsoaledi go reng a ile a ikgethela go ba morogo motala mola e le gore bontši ke bašweu ka leleme “Go nna, segagešo ke bohwa bjoo bo hlokang go šireletšwa bo lotelwa bao ba re hlatlamang…’.
Nageng ka bophara, bontši bja bangwadi, direti gammogo le diopedi tšeo di šomišago maleme a pelego go tšweletša mabokgoni a bona. Sello e no tloga e le sa mošito o tee. Ba bolela ge e le gore menyetla ga e tlale le ge e ka ba sa mmagoja. Eupša seo go Motsoaledi, ke pitša yeo e šetšego e budule ka ge a šetše a re kweša letswai ka mantšu a rego: “Ke bone nke nka bapala karolo go kgodišong ya leleme, gomme ka kgaogana le sekgowa le ge go be go sa tsefe ka gore batho ba be ba sa fe Sepedi sebaka mo sefaleng. Ka go se fele maatla, Sepedi se akalla marung sa tsikinya batho le ka mošola”.
Motsoaledi o šomiša direto tša gagwe tša Sepedi gore di kgone go phaphaša mmino wa go ba le mohlodi. Ke lebaka leo mmino wa gagwe o re go kotama ditsebeng tša beng ditsebe, wa hwetša e le ge ba iphshina ka go metša mare a mabosana. ‘Bose bja ntshe bo kaaka bja go monoka semonamonane sa phatana’ – a realo, mongwe wa balatedi ba mmino wa Matete. Bjalo ka ge leina la gagwe le itlhaloša ‘Matete’, go tloga go sa rone ge a latswa bontši bja balatedi ba gagwe dikgopolo ka phefolo yeo e farafarilego mohuta wa mmino wa gagwe. Ge e le moreku ga a ithekole!
Seopedi se ile ge se botšišwa gore se tsopole maina a bo rammino bao a ratago mmino wa bona le go feta, o ile a itlhohlora ditšhikidi ka mantšu a: “Ke theeletša mmino wa mehutahuta ke sa kgethe. Ke huetšwa ke mehutahuta eupša ke sekamela ka mo diletšweng tša metato le tša go butšwetšwa”. E le ge seopedi se bone go se mohola go kgotlela didiba, ka bjona boi bja go hlokišwa boikgogomošo. Bjalo ka mmadi le mongwadi, Matete o fela a ithinyolla kgopolo ka dingwalwa tša bangwadi ba go swana le bo: Mna Credo Mutwa, Keorapetse Kgositsile, Lesego Rampolokeng gammogo le Moses Mtileni.
“Eba le kgahlego yeo e tseneletšego ka seo o se dirang, we hwe matwa. Ikgweranye le bao ba lego moo o nyakang go ya ntshe. Nyakišiša ka seo o se ratang, iphe nako ya sona.” ̶
Motsoaledi o fana ka molaetša wa go aga balatedi ba mošomo wa gagwe, kudu bao ba nalego kgahlego tabeng tša go aga sešego sa leleme. Ntle le theto le go hlatlega pitša ya mmino wa Sepedi. Motsoaledi ke motho wa go ba le leihlo le bogale fao a kgonago go tšea diswantšho gore a kgone go iphediša. Mola e le gore ke morulaganyi wa dikopano tša theto, mogatiši wa dingwalwa tša Sepedi gammogo le molemi wa merogo.
